Aerofonlar (Havalı / Üflemeli Çalgılar)

İçindeki havanın titreşimiyle ses çıkartan çalgılara verilen ortak ad. Nefesli çalgılar da denir. Batı müziğinde orkestranın ikinci çalgılar bölümünde yer alır ve genelde tahta ve bakır üflemeliler olarak ikiye ayrılır. Ancak prinçten, altından, gümüşten ve değişik alaşımlardan yapılmış üflemeli çalgılar da vardır. Bu nedenle bu sınıflandırma tutarlı değildir. Genelde kabul gören Hornbostel ve Sachs sınıflandırmasına göre üflemeli çalgılar (aerofonlar) titreşen havayı içinde taşımayan serbest aerofonlar (böğürteç, akordeon ve orgun kamışlı borusu) ve havayı içinde taşıyan gerçek üflemeli çalgılar biçiminde ikiye ayrılır. Gerçek üflemeli çalgılar da kenar üfürümlü (flüt, açık org borusu vb.), ağızlıklı çalgılar (trompet, trombon vb.) ve tek ya da çift kamışlı çalgılar (klârnet, obua, fogot vb.) biçiminde ayrılır.

Tahta nefesli çalgılar 4 ana gruba ayrılır ve kendi içlerinde de gruplandırılırlar :
Flüt / Pikolo flüt / Alto flüt
Obua / İngiliz kornosu
Klarinet / Bas klarinet / Pikolo klarinet
Fagot / Kontrfagot

Tahta Nefesli Çalgılarda Sesin Elde Edilişi
Tahta nefesli çalgılarda da ses, bakır nefesli çalgılar'da olduğu gibi boru içindeki havanın titreşimi sonucunda meydana gelir. Boru içindeki havanın titreşmesi tahta üflemeli çalgılarda 3 ayrı yolla olur:
Doğrudan doğruya bir delikten üfleyerek (Örn. Flüt)
Tek kamışın titreşime geçirilmesi ve bu titreşimlerin boru içerisindeki havayı titreşime geçirmesi ile. (Örn. Klarnet & Saksafon)
Çift kamışın titreşime geçirilmesi ve bu titreşimlerin boru içerisindeki havayı titreşime geçirmesi ile. (Örn. Obua & Fagot)
Çıkan sesin yüksekliği borunun uzunluğuna bağlıdır, boru uzadıkça ses kalınlaşır ve kısaldıkça incelir. Çalgının gövdesindeki delikler hesaplanarak açılmıştır ve üzerindeki bütün deliklerin kapatılıp üflendiği zaman enstrüman en kalın sesi verir çünkü boru içindeki hava kolunun tamamı titreşim halindedir. Bu delikler sırayla açıldıkça titreşim halindeki uzunluk kısalacak ve sesler gittikçe incelecektir.

Bakır nefesli çalgılar grubunda şu çalgılar bulunur:
Korno
Trompet
Trombon
Tuba
Bakır nefeslili çalgılar partisyonda tahta nefesli çalgıların altında yer alır. Tahta nefesli çalgılar üçer adet kullanılmışsa, bakır nefesli çalgıların sayısı genellikle şöyle olur:
4 Korno
3 Trompet
3 Trombon (2 tenor ve 1 bas trombon)
1 Tuba
Bu sayılar genel olarak verilmiştir. Bazen bu kadro ikişerli tahta nefesli çalgıların kullanıldığı partisyonlarda da kullanılabilir. Ancak, bazı eserlerde kornoların ve trompetlerin 2 adet kullanıldığıda görülebilir. Daha başka birleşimler de olabilir. Bu sayılar, eserin karakteri, bestecinin yazım stili ve eserinde kullanmak istediği renk ile ilişkilidir.

Bakır nefesli çalgılarda sesin elde edilişi
Tahta nefeslilerde olduğu gibi, bakır nefesli çalgılarda da sesin elde edilişi, boru içindeki havanın titreşmesi sonucunda olur. Yalnız, tahta nefeslilerdeki kamışın görevini, bakır nefeslilerde çalıcının dudağı yapar. Çalıcı dudaklarını birbirinden ayırmadan, çalgının kupa (trompet, trombon ve tuba) veya huni (korno)biçimindeki metal ağızlığına dayar. Dudaklar arasından dışarıya zorlanan nefes, dudakları titreşime geçirir ve dudaktaki titreşim boru içindeki havayı titreşime geçirerek sesin oluşumunu sağlar.
Ağızlığın biçimi ve büyüklüğü, ses niteliğini büyük ölçüde etkiler. Ayrıca, çalgının ses alanı içinde bulunan ince veya kalın seslerin kolay elde edilmesinde belirleyici olur. Örn. Trompetin ağızlığının iç yapısı kupa biçiminde, küçük ve sığdır. Bu yapı ses niteliğinin parlak olmasını, ince seslerin de kolaylıkla çıkmasını sağlar. Kornonun huni biçiminde yumuşak bir eğimle gittikçe daralan, derin ağızlığı ise yumuşaklık, olgunluk, yuvarlaklık sözcükleriyle anlatılabilen bir ses niteliğine neden olur.

Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Bakır_nefesli_çalgılar